स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका तीन टप्प्यात; तिसऱ्या टप्प्यात महापालिकांचा महासंग्राम!

मुंबई (जेपीएन न्यूज) - राज्यातील दीर्घकाळ प्रलंबित असलेल्या स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या (Local Self-Government Bodies) निवडणुकांबाबतची प्रतीक्षा अखेर आज संपणार आहे. राज्य निवडणूक आयोगाने (State Election Commission) आज, मंगळवारी दुपारी ४ वाजता महत्त्वपूर्ण पत्रकार परिषद बोलावली असून, या परिषदेत राज्यातील विविध स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुकीच्या तारखांची घोषणा होण्याची दाट शक्यता आहे.

गेल्या काही वर्षांपासून राज्यातील विविध नगरपालिका, नगरपंचायती, जिल्हा परिषद, पंचायत समित्या आणि महानगरपालिकांच्या निवडणुका रखडल्या होत्या. सर्वोच्च न्यायालयाने (Supreme Court) या सर्व मुदत संपलेल्या संस्थांच्या निवडणुका ३१ जानेवारी २०२६ पूर्वी पूर्ण करण्याचे स्पष्ट निर्देश दिले आहेत. त्यामुळे आता आयोगाने निवडणूक प्रक्रियेला गती देत तीन टप्प्यांमध्ये निवडणुका घेण्याचा निर्णय घेतल्याची माहिती सूत्रांनी दिली आहे.

पहिला टप्पा : नगरपालिका आणि नगरपंचायतींच्या निवडणुका - 

पहिल्या टप्प्यात राज्यातील २४६ नगरपालिका आणि ४२ नगरपंचायतींच्या निवडणुका पार पडतील. या टप्प्यातील मतदान प्रक्रिया नोव्हेंबर महिन्यातच सुरू होण्याची शक्यता आहे. या निवडणुकांसाठी आवश्यक मतदार यादी, उमेदवार अर्ज प्रक्रिया आणि मतदान केंद्रांची आखणी आयोगाकडून पूर्णत्वास आली आहे. पहिल्या टप्प्यातील संपूर्ण प्रक्रिया — उमेदवारी अर्ज ते निकाल जाहीर होईपर्यंत — अवघ्या २१ दिवसांत पूर्ण करण्याची तयारी करण्यात आली आहे.

दुसरा टप्पा : जिल्हा परिषद आणि पंचायत समित्या - 

पहिला टप्पा पूर्ण झाल्यानंतर लगेच दुसऱ्या टप्प्यातील निवडणुकीची घोषणा होईल. या टप्प्यात राज्यातील ३२ जिल्हा परिषदा (ZP) आणि ३३१ पंचायत समित्यांच्या (Panchayat Samitis) निवडणुका होणार आहेत.

या निवडणुका ग्रामीण भागाच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या ठरणार असून, ग्रामीण मतदारांचा कल ठरविण्यात निर्णायक भूमिका बजावतील. ग्रामीण भागातील सत्तेची समीकरणे या टप्प्यात ठरतील, असा राजकीय विश्लेषकांचा अंदाज आहे.

तिसरा टप्पा : महानगरपालिका – अंतिम आणि निर्णायक टप्पा - 

तिसऱ्या आणि अंतिम टप्प्यात राज्यातील २९ महानगरपालिकांच्या (Municipal Corporations) निवडणुका होणार आहेत. यात मुंबई, ठाणे, पुणे, नाशिक, नागपूर, पिंपरी-चिंचवड, औरंगाबाद (छत्रपती संभाजीनगर), कल्याण-डोंबिवली, मिरा-भाईंदर, नवी मुंबई, सोलापूर, अमरावती, अकोला यांसारख्या मोठ्या महापालिका समाविष्ट आहेत.

या टप्प्यातील निवडणुका सर्वाधिक लक्षवेधी ठरणार आहेत, कारण येथे राज्यातील प्रमुख राजकीय पक्षांची ताकद आणि जनाधार कसोटीवर लागणार आहे. शहरी भागातील मतदारसंघांमध्ये भाजप, शिंदे गट, ठाकरे गट, काँग्रेस, राष्ट्रवादी काँग्रेस (दोन्ही गट) यांच्यात तीव्र चुरस अपेक्षित आहे.

एकूण ६८१ संस्थांसाठी निवडणुका - 

या तिन्ही टप्प्यांमध्ये एकूण ६८१ स्थानिक स्वराज्य संस्थांमध्ये मतदान होणार आहे. त्यामध्ये:

२४६ नगरपालिका

४२ नगरपंचायती

३२ जिल्हा परिषदा

३३१ पंचायत समित्या

२९ महानगरपालिका

या निवडणुकांमुळे राज्यातील शहरी व ग्रामीण सत्तेचे संपूर्ण चित्र बदलणार आहे.

सुप्रीम कोर्टाचे आदेश आणि आचारसंहिता लागू होण्याची शक्यता - 

सर्वोच्च न्यायालयाच्या निर्देशानुसार निवडणुका ठरलेल्या कालावधीत (३१ जानेवारी) घेणे बंधनकारक असल्याने, आयोगावर मोठा दबाव आहे. आज संध्याकाळी आयोगाकडून अधिकृत तारखांची घोषणा झाल्यानंतर, संबंधित भागांत तत्काळ आचारसंहिता लागू होणार आहे.

राजकीय तापमान चढणार! - 

निवडणुकीच्या घोषणेनंतर राज्यातील राजकीय समीकरणे पुन्हा ढवळून निघण्याची शक्यता आहे. स्थानिक स्तरावर उमेदवारांची निवड, पक्षांमधील आघाड्या, नाराजगटांचे बंड, तसेच नव्या गठबंधनाच्या शक्यता या सर्व घडामोडींनी पुढील काही आठवड्यांत राज्याचे राजकीय वातावरण तापवण्याची चिन्हे दिसत आहेत.

राज्यातील सत्ताधारी पक्ष तसेच विरोधी पक्ष या निवडणुकांना २०२९ च्या लोकसभा आणि विधानसभा निवडणुकांचा “ट्रेलर” मानत आहेत. त्यामुळे या त्रिस्तरीय निवडणुका केवळ स्थानिक संस्थांपुरत्याच मर्यादित राहणार नाहीत, तर राज्याच्या भविष्यातील राजकीय दिशा ठरवू शकतात.

आज दुपारी ४ वाजता होणाऱ्या पत्रकार परिषदेकडे संपूर्ण महाराष्ट्राचे लक्ष लागले आहे. निवडणूक कार्यक्रम जाहीर होताच राज्यात औपचारिकरीत्या निवडणुकीचा रणसंग्राम सुरू होणार आहे.